ZAVALLI ŞEYLER ÜZERİNE FEMİNİST BİR OKUMA

Altın Aslan, Altın Küre ve Oscar ödüllü Yorgos Lanthimos filmi Poor Things(Zavallı Şeyler)i Türkiye’de vizyona girdiği adıyla Zavallılar’ı yazdım.

Poor Things’i yada Türkçesiyle Zavallılar’ı seyretmeyi uzun süre erteledim. Bazen bunu yapıyorum ; keyfine ne kadar geç varırsam zevki o kadar artacakmış gibi geliyor. Benim için edebiyatın Yorgos Lanthimos’u olan İhsan Oktay Anar’ın son kitabını da hala bu yüzden okumadım (!)

Orjinali “Zavallı Şeyler” bizde ise “Şeyler” çıkmış sadece “Zavallılar” olarak tercih edilmiş. Filmlerin isimleriyle neden oynuyor ithalatçılar bilmiyorum. Son olarak “Şeflerin Aşkı” filminde bu keyfi isimlendirmeyi görmüştük.

 Ha “Zavallı Şeyler” ha “Zavallılar” ne fark eder ki diye düşünmüş olmalılar. Bense bu filmi ithal eden firmanın yetkililerin filmi pek de anlamadıklarına bahse girerim. Anlamış olsalar ismiyle oynamaz yönetmenin tercihine saygı duyarlardı.

Filmin adı “Zavallı Şeyler” değil “Zavallılar” olsaydı bambaşka bir film seyrederdik. Film “Zavallılar”ın filmi değil bize “Zavallı Şeyler”in kim olduklarını gösteriyor.

Peki “Zavallı Şeyler” kim?

Bu sorunun yanıtını ararken bir başka filme yolculuk yapmak gerekiyor.

Jane Campion’un “Köpeğin Gücü” Power of Dog filmine. Ben “Poor Things”i “Power of Dog”un ikiz filmi olarak gördüm.

Amerikan Batı’sında geçen etkileyici görselliğe sahip ve sinemada bu zamana kadar yapılmış en feminist filmlerin başındaydı Power of Dog. Hikayesi sondan başa çözümlenen bir düğümdü. Hatta son sahnesini kaçırsanız fimi neredeyse boşa izlediniz denilebilir.

Poor Things de görselliği, zengin hikayesi ve karmaşık olay örgüsüyle Jane Campion’un işçiliğinden geri kalmıyor. 2.5 saati bulan seyirliği görsel bir şölen, zamansız ve haşarı bir Dr.Frankenstein hikayesi olarak seyredip eğlenceli bulabilirsiniz. Tıpkı” Power of Dog” un göz alan planları gibi.

Hikayenin bir kadının yeniden yaratılma hikayesi olduğunu biliyoruz. Bir kadının cinsellikle kendini keşfedişi. Konuşmaktan bile uzak kalan bir bedenin yaşamın anlamının iki bacağının arasında olduğunu hissetmesiyle başlayan bilinçlenmesi. Bu ve benzeri yorumları filme ilişkin yazıların neredeyse tamamında bulabilirsiniz.

Bütün bu görsel zenginliği sıkılmadan izlemek, bir kadının hayatındaki dönüşüme epik bir kurguda şahit olmak bu filmin kabul görmesi için yeterli belki. Ama bu filmin asıl odağı, vitamini tıpkı Power of Dog’daki gibi son sahnelerinde saklı.

Filmin ana karakterinin başına gelenlerin tesadüf olmadığını, bütün bu trajedinin arkasında neyin olduğunu filmin tamamlanmasıyla anlıyoruz.

İşte burada “Power of Dog”la “Poor Things” arasındaki karbon kağıdını tespit edebiliriz. İnsanlığın neredeyse 12 bin yıldır hayatını şekillendiren Ataerkil değer ve düşüncenin öncelikle kadınların ama genelinde kadın, çocuk ve erkeğin hayatını nasıl zehir ettiğine bir kez daha tanık oluyoruz. Bu ülkenin kodlarına sinmiş erkek egemenliğinin hala devam ettiğini düşünürsek bizim için çok daha yaşamsal bir zehirlenme bu.

Kadının zaferiyle sonuçlanıyor bu defa mücadele. Ama bu başarı ona destek olan ve onu anlamaktan geri durmayan başka kadın ve erkeklerin katkısıyla mümkün olabiliyor. Bunların arasında hatta başında yine bir baba vardır . Ama bu defa Baba çocuğa biyolojik bir katkı vermemiştir. Yaratıcılığını aklına ve bilime olan saygısına borçludur. Bir yumurtayı dölleyen bilinçsiz bir spermin taşıyıcısı olmaktan öte bir duruşa sahiptir.

Yorgos Lanthimos’un Kutsal Aile’yle sorununu iyi biliyoruz. Kutsal Aile’de baba/erkek diğerlerini ezer, biçimlendirir, istismar eder ve yönetir. Yapamazsa yok eder. “Zavallı Şeyler” işte bunlardır : Şiddetle var olan Öldürmenin “Erkek” yüzleridir.

Paralel Filmimiz “Power of Dog” erkek şiddetini kutsal kitaptan bir alıntıyla işaretleyip yargısını tamamlıyordu. Poor Things için dini referansa gerek bulunmuyor. Bilimin de desteğiyle erkek şiddeti tımarlanıyor ve Şiddet dolu bir “boğa” uysal bir köpeğe dönüşüyor.

Power of Dog / Köpeğin Gücü mü dediniz? Güldürmeyin. Sadece Zavallı Şeyler onlar.