ARTAN SERVET EŞİTSİZLİĞİ ÜZERİNE

  

Gelir eşitsizliği Makro İktisat’ın önemli kavramlarından biridir. Philips Eğrisi ve Gini Katsayısı bu eşitsizliğin rakamsal karşılığı olarak yerini alır. Gelir eşitsizliğini gidermenin çeşitli yolları olabilir. Örneğin vergi oranları ile oynar ve ücretleri düzenleyebilirsiniz.

Gelir eşitsizliği önemli bir sorundur ve belki de Türkiye’nin karşılaştığı iktisadi krizlerin arkasındaki en önemli sebeptir.  Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu ilk günden itibaren bu gelir eşitsizliğinin etkisi altına girmiş  ve onunla yaşamıştır. Gelir eşitsizliği bir şekilde içselleşmiş ve toplum onunla öyle yada  böyle yaşamaya alışmıştı.

Ancak Türkiye’nin 2015’ten itibaren yaşadığı politik  ve iktisadi savrulma 2021 sonlarındaki “kamikaze iktisat” ile beraber total bir iktisadi kaosa evrildi. Bu dönüşüm ülkeyi gelir eşitsizliğine ek olarak yepyeni bir kavramla tanıştırdı. Bu kavramın adı “servet eşitsizliğidir”.

Servet eşitsizliği ile karşımıza 100 yılı bulan ülke tarihinde hiç görmediğimiz yeni versiyon bir gelir eşitsizliği çıktı.

Geliri kişinin  ücret kazancı ve sahip olduğu maddi değerlerin ona sağladığı fayda olarak tanımladığımızda; servet eşitsizliğinin bizi taşıdığı noktayı daha iyi anlarız.

Servete dahil olan döviz, gayrımenkul ve taşıtların fiyatlarında yaşanan anormal artışlar yanında üretim ve hizmetlerin de gerçek piyasa enflasyonu ile iş yapma kabiliyeti bunlara sahip olanlarla olmayanlar arasındaki servet uçurumunu büyüttü. Burada sadece değerin artışı değil o değere ulaşmak için kazanılması gereken gelirin miktarı da belirleyici oldu.

Bundan 10 sene önce 12 aylık geliri ile araba alabilen bir orta sınıf birey için bu süre 36-48 hatta 60 aya çıktı. Ev fiyatlarındaki gelişim ise bunun çok daha üzerinde gerçekleşti. Neredeyse 100 yılı bulan süreler sözkonusu. Üstelik harcanabilir gelir de eş zamanlı olarak azaldı. 

Doları, evi , arabası olanların ve  gerçek enflasyonla fiyatı artan malları/hizmetleri yurtiçine yada dışına satanların servetleri artarken bunlara sahip olmayanlar veya   sınırlı düzeyde sahip olanlar için gelirlerinin artışının baz aldığı “resmi  enflasyon oranı” bu artışların çok çok gerisinde kalmıştı.

Bu konuda rakamların detayına girmeye gerek görmüyorum. Siyasi iktidarın kira artışını enflasyonun da gerisinde hesaplatma dayatması bile oluşan asimetrinin bir kanıtı olarak yer almaktadır.

Bu noktaya gelinmesinin arkasındaki en önemli sebeplerden biri de hiç kuşkusuz ülke sınırlarının hiçbir kısıtlama olmaksızın yurtdışı talebe açık hale getirilmesidir. Ülkemizde dünya ülkelerinin ezici bir çoğunluğu için mülk alımında kısıtlama ve mütekabiliyet şartı yoktur. 8 milyar dünya nüfusunun varsıl azınlığı ile  bırakın Türk halkını Çin bile rekabet edemez. Ülke toprakları Adam Smith’in Görünmez Elinin insafına terk edilmiştir.

Diğer yanda ülke Amerikan Vahşi Batısının altına hücum dönemi gibi her bir metrekaresi milyonlar kazandıran bir şantiye gibi kullanılmaktadır.

Servetin bir taraftan büyümesi , diğer yandan geniş kesimler için ulaşılmazlığının artması ülkenin geleceği için umutları karartmaktadır. Gelir eşitsizliği zaten sorunlu olan ülkede servet eşitsizliğinin bu denli büyümesi  daha da büyük bir potansiyel gelir eşitsizliğinin kapısını aralamaktadır.

Vergi gelirlerinin bu servet büyümesinden pay almadığı açıktır. Hala dolaylı vergilerle dönen bir bütçe anlayışı devam etmektedir.

Türkiye ekonomisinin politik tercihlerin altında ezilerek yarattığı kriz emeğin aleyhine sonuç yaratmıştır. Serveti artan kesimin tabi ki  bunda kusuru yoktur. Bunun kusuru bütünüyle ekonomi/politik yönetimin üzerindedir. Emeğin getirisinin servetlerdeki artışa paralel olarak artmaması enflasyonun  servet artışlarından bağımsız hesaplanmasına dayanmaktadır.

Servet artışından yararlanan   ve bundan yeni servetler temerküz edenlerin bu koşullarda gelir eşitsizliğini daha da büyütecekleri aşikardır. Geleceğin  Türkiye’si bu gidişle bir zenginler oligarşisinin boyunduruğuna tabi olacaktır.

Emek gelirlerine yapılan bu manipulasyonun düzeltilmesi, geçmişe dönük olarak gelir kayıplarının telafisi tek çözümdür. Bu işin kaynağının servetleri artan ve bunu daha da büyük servet temerküzüne tabi tutmaya devam edenlerin olacağına ise kuşku yoktur.