DÜNYANIN ÜZERİNDEKİ HAYALET

 

VİETNAM-AFGANİSTAN (sen kazandın ama ben haklıydım)

Adam Smith'in görünmez elinin gayet güzel biçimde piyasaları yönettiğine inananlar karşı cepheye galip geleli uzun zaman oldu.Yaklaşık 30  yıldır dünya sosyalizme karşı kapitalizmin zaferini kutluyor.

Sosyalizm projesi 1991’de SSCB’nin dağılması ile çöktü.

1991’den yaklaşık 45 yıl öncesine gittiğimizde soğuk savaş dönemiyle karşılaşırız. Bu yaklaşık yarım asırda dünya iki kampa bölünmüştü.

ABD’nin  kampı kapitalizmi, SSCB’nin kampı sosyalizmi  hedeflemekteydi.20. yüzyıla damgasını vuran çatışma ikinci kampın dağılması ile neticelendi.

Dünya komünist bloka karşı kapitalist blokun zaferini kutladı. Hatta hala entelektüel faaliyetine devam eden Amerikalı yazar Francis Fukuyama bu durumu Tarihin Sonu olarak selamlamaktaydı.

Bugün Afganistan’da yaşanan sorunun kökleri tam da iki kamp arasındaki geçmiş çatışmaya karşılık gelmektedir.

Bu sene takip ettiğimiz Tokyo Olimpiyatlarından tam 40 yıl önce Moskova Olimpiyatları Afganistan’ı Sovyetlerin işgali nedeniyle aralarında bizim de olduğumuz ülkeler tarafından boykot edilmişti.

Olimpiyatları kimin yapacağı yıllar öncesinden belli olur. SSCB belki de uzun yıllar boyunca hazırlandığı bu organizasyonun boykotla gölgelenmesinden de büyük oranda olmak üzere olumsuz etkilenmiş ve bir daha kendine gelememiş 10 yıl içinde de tarihin geri dönüşüm kutusuna gitmiştir.

Afganistan savaşı sadece Olimpiyat açısından değil ama onunla beraber politik açıdan ve askeri açıdan da Sovyetlere yıkım getirmiştir.

Afganistan’da ABD’nin SSCB’ye karşı desteklediği mücahitler arasında yetişmiş bir gencin  Talibanı kurduğu düşünüldüğünde sürecin nasıl bir bumerang gibi geri döndüğünü takdir edebiliriz.

Burada yine aynı soğuk savaş döneminde ABD ile SSCB gölgesinde kapışan Vietnam ile karşılaştırma yapmak ilk akla gelen seçenek oluyor.

Soru şudur Vietnam’da savaş biterken Afganistan’da savaş nasıl oluyor da 40 yıldan fazladır devam ediyor.

Daha politik ve romantik versiyonunu blogumda yazdığım bu konuya dair Linkedin’in misyonu içinde yapacağım yorum kapitalizm ve sosyalizm arasındaki mücadelenin birincisi tarafından kazanılmış olmasının   haklılık bazında bir netice olmadığı yönündedir.

ABD blokunun Sosyalizmi yenerken gösterdiği  başarıyı sistemik olarak güçlü olmasına değil oyunu daha iyi oynanmasına borçlu olduğu akla geliyor.

Diğer taraftan bir diktatörlüğe dönüşen Sovyet tarzı sosyalizmin savunmasından söz etmiyorum tabii ki.

Ancak referans kaynağı Marx olan Sosyalizmin dünya tasavvurunun  Adam Smith ve diğerlerine dayanan kapitalizmden daha isabetli olduğu anlaşılıyor.

En azından Vietnam ve Afganistan’ı Ho-Chi Min City (Saigon) ile Kabil’i en temel kriterlerde dahi mukayese etseniz bu durum ortaya çıkacaktır.

Hemen hemen aynı dönemlerde iki büyük güce karşı savaşan ülkeden hangisi bu savaştan karlı çıkmış sadece buna bakılsa bile bu çatışmaların arka planına dair çok daha fazla teori geliştirilebilir.  Mukayese elma/armut mukayesesi bile  olsa meyvelerin güncel durumu bize bu kıyasın hiç de haksız olmadığı düşüncesini verecektir.

Diğer tarafta dünyanın karşı karşıya kaldığı başta İklim Krizi olmak üzere pek çok küresel meselenin kapitalizmin , hele ki 1990’lardan itibaren daha da azgınlaşan neo liberal başıboş kapitalizmin gezegenin başına  ne çoraplar ördüğünü gösterdiğine kuşku duyan var mı?

Seller yangınlar ardı ardına dünyayı yaşanmaz hale  getiriyor ve bunun arka planda gün be gün ısınan ısıtılan bir dünya var.

Kapitalizmin sosyalizme karşı elde ettiği zafer Sosyalizmi dikta olarak algılayan/servis eden  bir dünya sistemine karşı  zaferden fazlası değilmiş.

Sosyalizmin teorik olarak haklı olduğu alanların karşı taraftan kat be kat fazla olduğu Afganistan ve Vietnam’ın temel ekonomik göstergelerine bakan , insan yaşamına  verilen katkıyı değerlendiren hemen herkesin kolayca tespit edebileceği bir gerçeklik.

Ekonomik faaliyeti yürüten  herkesin aklında tutması gereken  bu perspektif bize geleceğe dair önemli bir ipucu veriyor.

Avrupa’nın değil belki artık dünyanın üzerinde bir hayalet dolaşıyor.